Dagboek Gerrit Jan Kok basis voor boek 'Oorlog op de Wiersse'

VORDEN – Twintig jaar geleden schreef Robert Ellenkamp (42) zijn eerste boek over de oorlogsjaren van Vorden: 'Vorden tijdens de bezetting'. Het landgoed De Wiersse werd maar summier behandeld. In zijn nieuwe boek 'Oorlog op De Wiersse' maakt hij dat dubbel en dwars goed en worden met name de laatste oorlogsjaren goed gereconstrueerd. De directe aanleiding voor zijn tweede boek was een tip, vier jaar geleden, van Gerda Rossel uit de Wildenborch. Die leidde tot een gesprek met eigenaar E.V. Gatacre van De Wiersse en een eerste blik in het archief van het landgoed. "Ik voelde me als een ontdekkingsreiziger, maar dan in een privé-archief. Daar lagen papieren die achtergelaten waren door Duitse militairen, veel brieven tussen diverse adellijke familieleden en een klein dagboekje. Daar draait het allemaal om."

Door Jan Hendriksen

De familie Gatacre verbleef tijdens de oorlog in Engeland. De verantwoordelijkheid voor het landgoed kwam bij twee mensen te liggen. Met de juridische zaken werd De Jonge uit Zutphen belast; de latere burgemeester. De dagelijkse leiding was in handen van landbouwer Gerrit Jan Kok: één van de pachtboeren die op boerderij De Nijhof achter het kasteel woonde. Robert Ellenkamp: "De gebeurtenissen op het landgoed waar hij zelf de verantwoordelijkheid niet voor wilde dragen en die buiten zijn invloedssfeer lagen, hield hij in een dagboek bij." Naast de feitelijke gebeurtenissen maakte het dagboek voor Ellenkamp goed zichtbaar wat de Duitse bezetting deed met mensen op het landgoed. Tussen Gerrit Jan Kok en de andere werknemers ontstonden spanningen, doordat Duitsers bezit namen van het landgoed. Kok was fel anti-Duits. Die houding vormde zich al in de eerste oorlogsdagen, doordat zijn aangenomen zoon omkwam bij de Slag om de Grebbeberg.

Seyss Inquart
Op het landgoed bleef het in de eerste oorlogsjaren rustig. "Dat veranderde met het claimen van De Wiersse als buitenverblijf door niemand minder dan rijkscommissaris Arthur Seyss Inquart. In de dagelijkse praktijk werd het landgoed vooral gebruikt door Duitsgezinde adel en hooggeplaatste nazi's om te jagen. In september 1944 veranderde dit doordat een SS-divisie De Wiersse en Kasteel Huize Ruurlo vorderde. Deze panzerdivisie zorgde er mede voor dat de geallieerden de Slag om Arnhem verloren en zo de bevrijding van Nederland boven de grote rivieren uitstelde", aldus Robert Ellenkamp.

Een speciale rondleiding voert langs plekken uit het boek

Lichte zeden
Bovenmatig alcoholgebruik, vrouwen van lichte zeden en grote spanningen deden hun intrede op De Wiersse. Na het vertrek van de SS'ers kwamen er al snel andere Duitse militairen. De dag voor de bevrijding op 1 april 1945 vertrokken die hals over kop en vorderden ze overal op het landgoed paarden. Ze bliezen ook het stalgebouw op. Soldaten uit Letland die meevochten met de Duitsers voorkwamen nog grotere schade door hun Duitse officier in de keuken van De Wiersse dood te schieten. Na de bevrijding namen eerst de Engelsen en later de Canadezen bezit van De Wiersse. Zware gevechten bij Zutphen zorgden voor een langer verblijf. Door de verwoestingen in Zutphen startte Alice en William Gatacre een hulpactie vanuit Shrewsbury en legden daarmee het fundament voor de stedenband die er tot op de dag van vandaag nog steeds is.

Briefwisseling
Het dagboek van Gerrit Jan Kok is de basis van het boek, aangevuld met de briefwisseling tussen de familie Gatacre en Gerrit Jan Kok die direct na de bevrijding op gang kwam. Het is aangevuld met informatie die relevant is voor De Wiersse uit andere bronnen en met interviews van mensen uit de directe omgeving van De Wiersse die de oorlog meemaakten. Mensen als Theo Eijkelkamp die op boerderij 'De Broekboer' op de hoek van de Schoneveldsdijk en de Wiersserbroekweg woonde en Henk Brummelman die op boerderij 'Klein Spalder' aan de Wiersserbroekweg woont.

Robert Ellenkamp omschrijft Gerrit Jan Kok als een intelligente, vooruitstrevende en betrouwbare man, die sociaal actief was en veel voor de buurtschappen De Wiersse en Medler heeft betekent. Zo was Gerrit Jan Kok onder meer mede oprichter van het Oranjefeest Medlertol en bestuurslid van Stoomzuivelfabriek De Wiersse.

Voorintekening en Oorlogsrondleiding
Het boek 'Oorlog op de Wiersse' is nu met korting voor 21.95 euro middels voorintekening te bestellen via de website www.omkijkpunt.nl of bij de Bruna in Vorden. De winkelprijs bedraagt 24,95 euro. Het boek 'Oorlog op de Wiersse' beslaat 132 pagina's met ruim honderd foto's en andere afbeeldingen.

Door voor 26 februari een boek te bestellen kan men zich via de website ook aanmelden voor een unieke 'Oorlogsrondleiding'. Deze voert langs alle belangrijke plekken die in het boek worden genoemd, zoals de tuinen en diverse gebouwen van De Wiersse. De 'Oorlogsrondleiding zal op zaterdagmorgen 29 april om 10.30 uur plaatsvinden. Men kan alleen rondleidingen boeken via de voorintekening. Het boek is in de loop van april ook verkrijgbaar bij de Bruna in Vorden en bij Boek@Co in Warnsveld.