Eikenprocessierups. Foto: PR
Eikenprocessierups. Foto: PR

De eikenprocessierups, wat kan je ertegen doen?

Algemeen

Bescherming van boom, berm en rupseneters essentieel

BRONCKHORST - De Vereniging Bomenbelang Bronckhorst is zuinig op onze bomen. De huidige explosie van de eikenprocessierups vraagt om maatregelen, maar het kappen van de eiken hoort daar zeker niet bij. Er zijn andere mogelijkheden te over om dit plaagdier en zijn overlast in te dammen. Zorgen voor een gezonde natuur en een hoge biodiversiteit zijn daarbij essentieel. Hoe complexer het ecosysteem, des te kleiner de kans dat een bepaalde soort ineens explosief toeneemt.

De eikenprocessierups heeft natuurlijke vijanden op verschillend terrein. Ze dienen als voedsel voor bijvoorbeeld mezen en in toenemende mate kauwen, die deze lekkernij ook hebben ontdekt. Verder dienen ze als voedselbron voor de de larven van sluipvliegen en sluipwespen. Als zij hun eitjes op de rupsen leggen zijn die ten dode opgeschreven. Natuurlijk helpen nestkastjes voor koolmezen, maar één aan elke boom is te veel van goede. Eén per 100 meter is prima. Maar denk ook aan nestgelegenheid voor kauwen. Verder kan het laten staan van boomstammen (van de meeste takken ontdaan) voor extra nestgelegenheid zorgen. Vaak zitten er diverse oude spechtengaten in; dergelijk holen zijn geliefd bij allerlei holenbroeders en als slaapplaats voor vleermuizen, die het vooral op de vlinders gemunt hebben.

De berm
Om de sluipvlieg zijn werk te laten doen moet de kruidenrijkdom van bermen worden bevorderd door aangepast beheer. Een gevarieerde kruidenvegetatie biedt leefmogelijkheden voor deze vliegen. Daarom moet er worden gemaaid en moet het maaisel vervolgens worden afgevoerd: voedselarme bermen herbergen meer bloeiende planten. Maar dat moet dan weer niet gebeuren met maaizuigcombinaties: daarmee verdwijnen alle zaden en insecten. Niet alleen de parasieten op eikenprocessierups, maar ook het voedsel voor de vogels die ook de rupsen eten én het voedsel van vleermuizen. In dat speciale beheer moet verder het voortijdig of te veel maaien van bloemrijke bermen worden voorkomen. Belangrijk is het in stand houden van een deels ruige en bloeiende berm. Binnen de bebouwde kom zou gazonbeheer moeten worden afgeschaft waarna kan worden overgegaan tot de ontwikkeling van kruidenrijke vegetaties met sinusbeheer.
Meer over het belang van bloemrijke bermen is te lezen via de zoekopdracht 'eikenprocessierups' op de volgende website: landschapsbeheergelderland.nl

De eik
De mensen kunnen ervoor zorgen dat de eiken sterk blijven en hun groeiplaats beschermen: tegen bodemverdichting, tegen verdroging en tegen vermesting. Terughoudendheid met snoeien en opkronen is van groot belang. Om de eik te beschermen tegen een invasie van de eikenprocressierups kan er in eerste instantie voor worden gezorgd dat de stam(voet) beschaduwd blijft. De rupsen zitten graag aan de zuidkant van de stam in het zonnetje. Beschaduwing van de stamvoet door struiken en klimplanten (zoals klimop en kamperfoelie) maakt de stamvoet dan ook minder aantrekkelijk. Bovendien bieden struiken weer meer voedsel voor vogels die immers niet het hele jaar van de processierups kunnen leven en dus ook ander voedsel nodig hebben. Daarom ook zou het standaard verwijderen van alle struiken (uit wegberm, singel of plantsoen) heroverwogen moeten worden. Zij bieden meer soorten de mogelijkheid om hun levenscyclus te voltooien en als voedsel te dienen voor rups- of vlinderpredatoren.

De boom moet niet te hoog worden opgesnoeid. De lage takken zorgen eveneens voor extra beschaduwing. Bovendien: hoe meer bladmassa, hoe meer leefgebied voor rupsenetende vogels. De afgelopen paar jaar is het de gewoonte geworden om zware takken af te zagen, van vaak wel twintig jaar oud. Het kost de boom veel energie om dit verlies te compenseren. De verminderde vitaliteit maakt de boom vatbaarder voor plaaginsecten, zoals de eikenprocessierups. Dat is vaak het geval bij de jongere bomen, die intensiever worden gesnoeid en onderhouden. De oudere eiken hebben daardoor minder last. Ook in een gesloten bos, met veel schaduw en dus ook koelte, komt de rups veel minder vaak voor.
Van belang voor de bomen en daardoor de gevoeligheid voor de rupsen is ook dat verharding onder de (kroonprojectie van de) boom voorkomen zou moeten worden. Dus: niet parkeren onder de boom, er niet met zwaar materieel onderdoor rijden, geen materiaalopslag. Ook moet ervoor worden gezorgd dat vee niet bij elkaar gepakt onder de boom gaat staan, door voldoende ruim uit te rasteren. Anders raakt de groeiplaats verdicht en overbemest.

Verdroging
De eiken hebben net als andere bomen zwaar te lijden van de steeds intensievere ontwatering. Daardoor treedt verdroging op. De grote neerslagtekorten van de afgelopen anderhalf jaar leveren nog eens extra stress op. De bomen hebben minder blad, vormen minder hout en het herstelvermogen na vraat (rupsen) en/of schimmelaantastingen neemt daardoor af.
Verder hebben veel eiken last van de voortdurende overbelasting met stikstof. Hierdoor treedt een verdere verzuring van de bodem op, sterven mycorrhizaschimmels waardoor de vitaliteit van de eiken afneemt. De eiken worden vervolgens weer extra gevoelig voor allerlei andere plaagorganismen. Meer informatie hierover via de zoekopdracht 'stikstof' op de volgende website: www.natuurmonumenten.nl

Meer variatie bij het planten van bomen kan ook effectief zijn: afstappen van éénsoortige lanen en singels. Wel is het aan te bevelen steeds lokaal inheemse soorten te gebruiken, want daarmee verbetert de stabiliteit van het lokale ecosysteem. Bovendien remt dit de verspreiding van ziekten af en wanneer ze toch toeslaan is het effect beperkt. Bij herplant van de bomen in de oude houtwallen en singels in Vorden heeft de vereniging Bomenbelang dit ook geadviseerd en is dit ook zo uitgevoerd. Het valt te overwegen om actief inheemse struiken bij te planten in wegbermen om stamvoeten zo sneller beschaduwd te krijgen en het systeem te versterken.

Tenslotte kan als de eikenprocessierups zich toch genesteld heeft het weghalen van de nesten helpen. Langs de Strodijk en Hoekendaalseweg is dat vorig jaar gebeurd, en dit jaar zaten daar helemaal geen nesten. Volgens het kenniscentrum eikenprocessierups van NatureToday werkt het zetten van feromoonvallen ook heel goed. Op de website van deze organisatie is heel veel informatie te vinden over de eikenprocessierups en zijn vijanden. Wie meer wil lezen kan op deze site zoekopdrachten ingeven als koolmees, kauw, sluipvlieg en feromoonvallen.


www.naturetoday.com

Koolmezen lusten graag de eikenprocessierups. Foto: PR
Het voortijdig of te veel maaien van bloemrijke bermen moet worden voorkomen. Foto: PR

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant