Mannelijke ginkgo een perfecte ‘klimaatboom’

Onlangs werd Vereniging Bomenbelang Bronckhorst opnieuw geconfronteerd met de kapaanvraag voor een Japanse notenboom (ginkgo biloba) in Vorden. Als reden werd opgegeven dat de boom stankoverlast veroorzaakt. Genoeg aanleiding dus om deze bijzondere boom (waarvan er verschillende in onze gemeente staan) wat meer aandacht te geven.

De oudste ginkgo van Nederland staat in de Hortus Botanicus van Leiden en is geplant in 1785. Hoewel, Nederland zou Nederland niet zijn als er niet nog een Hortus Botanicus is die claimt dat ze de oudste ginkgo van Nederland bezit. Die boom staat in de oude Hortus in Utrecht en zou in 1730 geplant zijn, hoewel hij in de literatuur voor het eerst vermeld wordt in 1787. Wie het weet mag het zeggen. Ook staat er nog een oude ginkgo in de voormalige Hortus in Harderwijk. Daar is tegenwoordig het Centrum voor Natuur en Milieu gevestigd dat als logo een ginkgoblad koos.
De bomen in Leiden en Utrecht zijn mannelijke exemplaren . Op zichzelf is dit al een opmerkelijk feit, want de huidige ginkgo-kwekers vermelden dat van de uit zaad opgekweekte bomen negentig procent vrouwelijk is. Als daar vruchten aan komen is de buurt te klein want dan lijkt het net alsof de boer met zijn giertank een verkeerde afslag genomen heeft. Daarom worden verhoudingsgewijs veel ginkgo’s gekapt die een jaar of dertig geleden in de openbare ruimte zijn aangeplant. Dat zijn allemaal vrouwtjes. Momenteel worden ginkgo’s vegetatief vermeerderd van mannelijk uitgangsmateriaal zodat er nieuwe mannetjes ontstaan. Bovendien zijn er al meerdere vormvariëteiten beschikbaar.

VOC
Waar de twee mannelijke bomen in Utrecht en Leiden vandaan komen, is niet meer te achterhalen, maar ze zouden oorspronkelijk best eens per VOC-schip uit Japan of China gekomen kunnen zijn. Hoewel, in het journaal van de beroemde Kew Gardens wordt vermeld dat de tuin in 1754 een boom in een pot aankocht van een kweker uit Londen en die vervolgens in 1762 in het park plantte. Nog opmerkelijker is dat beide Hortus-bomen een tak hebben waar vruchten aankomen. Die vrouwelijke takken moeten er jaren later in geënt zijn.
De ginkgo is letterlijk enig in zijn soort, eigenlijk een soort conifeer met bladeren, en veel ouder dan de huidige loof- en naaldbomen. Hij/zij wordt daarom ook wel een levend fossiel genoemd. In China en Japan staat de boom van oudsher bij tempels en pagodes vanwege het heilige karakter. In het internationale register van monumentale bomen (www.monumentaltrees.com) zijn 44 ginkgo’s opgenomen.

Straatboom
Maar de afgelopen decennia is hij ook in Nederland populairder geworden als straatboom. Hij verdraagt verharding goed. Ook kan hij uitstekend met stadse omstandigheden omgaan, zoals hogere temperaturen en de geringe beschikbaarheid van vocht. In feite is de ginkgo dus een perfecte ‘klimaatboom’. De stad is een onvriendelijke omgeving voor bomen, maar de ginkgo heeft daar geen last van. Hij of zij heeft genoeg aan weinig ruimte. Maar als hij of zij te weinig ruimte krijgt komt de hele stoep omhoog.
Tenslotte heeft de ginkgo ook nog een spectaculaire goudgele herfstkleur. Daarmee gaat hij de concurrentie aan met nog zo’n klimaatkanjer: de amberboom. Die bewaar ik voor een volgende keer.

Ab van Peer
(voorzitter Vereniging Bomenbelang)

www.bomenbelang.nl