Meer wonen en anders werken op landgoed Hackfort

VORDEN – Bewoners, buren, vrijwilligers en andere belangstellenden kwamen vrijdagmiddag 18 september naar het beheerkantoor van Natuurmonumenten aan de Baakseweg voor een presentatie van de landgoedvisie voor Hackfort.

Door Henk Klein Holte

Eigenaar Natuurmonumenten werkt aan een conceptvisie voor Hackfort, die richting moet geven aan het beheer van de vele (monumentale) gebouwen, landerijen, natuur en waterhuishouding in de periode tot 2040. Vrijdagmiddag konden belangstellenden kennisnemen van het concept en hun visie geven op hoe er de komende twintig jaar met het landgoed moet worden omgegaan.
“In de landgoedvisie staan geen concrete maatregelen, het gaat om de grote lijnen”, legt gebiedsmanager Udo Hassefras uit, als de eerste groep zich heeft gemeld. Het zijn bewoners van het landgoed. “We willen hun vragen beantwoorden, ideeën uitwisselen en dromen die ze hebben. We merkten dat als mensen in het verleden met ideeën kwamen, dat er voor Hackfort geen duidelijke visie lag om die ideeën aan te toetsen."

”Wonen, werken en recreëren vormen de pijlers in de toekomstvisie, zegt Hassefras. Wonen op Hackfort heeft al een hele tijd de aandacht, maar dat wil Natuurmonumenten in de nabije toekomst verder uitbouwen en ook rond het thema werken, met name in de agrarische sector, gebeurt al veel op het ogenblik. “Naast de genoemde pijlers heeft het behoud en herstel van de cultuurhistorische elementen hoge prioriteit. Zoals de waterwerken. De droogte was hier al langer een factor maar de problemen zijn met de laatste droge, hete zomers toegenomen. We willen nadrukkelijk aan de slag met het aanpassen van het watersysteem in dit gebied, onder andere zouden we graag de veengoot weer dicht willen gooien. Destijds vond de baron het al een slecht plan om die aan te leggen en hij stond erop dat de grond zou worden opgeslagen op het landgoed, zodat de goot er ook zo weer mee dichtgeschoven kon worden. Maar met zo’n wens kijk je naar het hele stroomgebied. Het gehele proces om de waterhuishouding in de hele Achterhoek te verbeteren."

Hassefras benadrukt het belang van samenwerken met de landbouwers. “We zetten in op de slogan ‘Van pachters naar partners’, om samen tot goede oplossing te komen.” En dus waren ook de pachters uitgenodigd om vrijdag de conceptvisie te bekijken en om mee te praten en denken over de toekomst van het landgoed waarop zij hun brood moeten verdienen. Maar het gaat in de visie ook over gebouwen. “Er staan een kleine veertig boerderijen, van oudsher behorend bij het kasteel. Die willen we behouden”, stelt Hassefras, die ook wijst op de traditioneel gedekte rietdaken en bijvoorbeeld de oude bakhuisjes. “Maar we zijn niet van plan er hier een openluchtmuseum van te maken. De vrijkomende boerderijen willen we omvormen tot wonen en we bekijken de mogelijkheden tot woningsplitsingen en wellicht ook om oude schuren te vervangen en om te vormen naar ‘wonen’. Er zijn momenteel twee grote erven die leegstaan en dat is zonde. Daarop woningen realiseren is voor ons een manier waarop we de exploitatie van het landgoed kunnen verbeteren. Dit specifieke onderdeel werken we momenteel uit in een erven-visie. Daarin wordt nadrukkelijk gekeken naar de historie van het terrein en de gebouwen. Maar ook belangrijk daarin is het ontmantelen van asbest-gebouwen.”

Kringlooplandbouw 
De boeren die werken op het landgoed worden meegenomen in het proces, dat moet leiden tot duurzamere landbouw. Minister Schouten zet in op de omvorming naar de zogeheten kringlooplandbouw, met het oog op onder meer de afnemende biodiversiteit, grondwaterkwaliteit en de stikstofproblematiek. Natuurmonumenten helpt de pachters meer inzicht te krijgen in deze duurzamere vorm en bij het verkrijgen van meer kennis op dit gebied. Hassefras: “En we denken mee met het verdelen van de kavels, omdat een boer wel meer gronden nodig heeft bij deze duurzamere manier van werken.”

Maar ook de invulling van de landerijen moet nog meer worden zoals vroeger, vindt de gebiedsmanager van Natuurmonumenten. “Die kenmerkende steilrandjes in akkers. Van oudsher horen de akkers op de hogere gronden met graan en op de lage gronden het grasland. En we werken al jaren aan zaken als het terugbrengen van houtwallen. Maar ook willen we graag weer de traditionele notenbomen terugzien en de Italiaanse populier bij de boerderij, die diende als bliksemafleider. Of de hoogstamfruitboomgaard en kleine moestuintjes.” Dat betekent wel wat voor de mensen die wonen op het landgoed of er als vrijwilliger betrokken zijn. “Mensen moeten hier graag willen wonen en zij weten allemaal dat ze wel de handen uit de mouwen moeten steken”, zegt Hassefras met een glimlach.

Vrijdag keken zij naar de plannen en kregen de gelegenheid aan te geven wat zij eventueel missen in de visie of waar zij anders over denken. Hassefras legt de bedoeling van de presentatie uit en geeft aan dit soort ontmoetingen vaker te zullen organiseren. “We willen goede contacten en de betrokkenheid van de mensen koesteren. We moeten het samen doen en wij staan open voor de ideeën en wensen van de mensen die hier wonen en hun boterham moeten verdienen. De komende weken kunnen er nog aanpassingen gedaan worden en we hopen in november de visie klaar te hebben, zo dat we op hoofdlijnen duidelijk hebben waaraan we de komende twintig jaar kunnen werken.”