Bronkhorst vroeger en nu

BRONCKHORST – In 1482 kreeg Bronkhorst stadsrechten. Het stadje was ommuurd, de loop van de vroegere stadsgracht is nog helemaal te volgen. Op de plekken waar destijds de toegangspoorten waren, liggen tegels: ter hoogte van Onderstraat 2 om de Steenpoort aan te geven, voorbij de pomp, richting kasteelheuvel, was de Kasteelpoort en in de Bovenstraat, iets voorbij Het Hooge Huys, de Veerpoort. Het belangrijkste bouwwerk is verloren gegaan; kasteel Slot Bronkhorst werd in de 19e eeuw grotendeels afgebroken; omstreeks 1920 werd ook de laatste toren gesloopt. 

Het eens zo gevreesde en roemruchte stadje was in de jaren ‘50 van de vorige eeuw ineengeschrompeld tot een ‘gehucht’ met vijftig huizen en zo’n 190 inwoners. Kleinschalige economische activiteit was er desondanks volop. Een bakker, een kruidenier en een visboer verdienden er hun brood. Dat gold ook voor de schilder, de timmerman, de stratenmaker en de stoelenmatter.

Restauratie
Ruim de helft van de huizen moest destijds grondig gerestaureerd worden. Architect W.A. Heineman uit Velp heeft op een wel zeer originele wijze de bewoners voor zich weten te winnen. Hij kocht de onbewoonbaar verklaarde woning aan de Onderstraat 4, het Poortershuisje, en liet het op eigen kosten restaureren. Toen de inwoners het resultaat zagen, waren de meesten enthousiast om zijn voorbeeld te volgen.

In dezelfde periode, in 1960, dreigde de kapel in te storten, men dacht erover om deze af te breken. Maar daar heeft de toenmalige burgemeester van Steenderen, J.J.A. Kruijff, een stokje voor gestoken. Hij stelde zich in verbinding met Monumentenzorg die concludeerde dat restauratie zeer wel mogelijk was. Tegelijkertijd werd ook duidelijk dat er een flinke subsidie beschikbaar zou komen om ook de woningen in oude glorie te herstellen. Met het goede voorbeeld van Heineman volgde een reeks van restauratiewerkzaamheden.
De term duurzaamheid was misschien in die tijd nog niet zo bekend, maar als men gaat restaureren met ‘oude’ bouwmaterialen, dan is dat zeker duurzaam.

Bronkhorst nu
Momenteel telt de kern van Bronkhorst ongeveer 90 inwoners en zo’n 60 panden. 38 daarvan zijn rijksmonumenten en 13 gemeentelijke monumenten. Een trotse inwoner: “Er is geen stad in Nederland die dit in percentages kan nazeggen.”

In Bronkhorst loopt, mede op initiatief van energiecoöperatie BoeN (Bronkhorst en Omgeving EnergieNeutraal), een project om de monumenten-woningen verder te verduurzamen. Veel bewoners zijn inmiddels gestart met onder andere het aanbrengen van extra isolatiemateriaal voor muren, daken en vloeren.

www.openmonumentendagbronckhorst.nl