200 jaar geschiedenis van De Keppelsche IJzergieterij
Tentoonstelling Iezer langs de Olde Iessel
Hoog-Keppel - De opening door wethouder Engels op zaterdag 4 juli trok zo'n 250 bezoekers. Een geweldige opkomst bij de bijzondere eenmalige tentoonstelling over De Keppelsche IJzergieterij die de hele zomer nog te bezichtigen is in de Dorpskerk. Unieke foto's en documenten en de meest uiteenlopende voorwerpen zijn bewaard gebleven zoals een kopie van een gietijzeren tuinbankje dat een plek heeft gekregen in het Witte Huis in Washington.
Toen voorzitter Henny Dokter van het Toeristisch Platform Drempt, Hummelo en Keppel vorig jaar een aankondiging ontving dat de provinciale maakindustrie deze zomer volop in de belangstelling zou staan tijdens het erfgoedfestival 'Gemaakt in Gelderland', hoefde hij niet lang na te denken over de invulling daarvan voor Keppel. "De Keppelsche IJzergieterij is bijzonder Achterhoeks Erfgoed en voor Keppel en omgeving lange tijd erg belangrijk geweest voor de werkgelegenheid. Het was dus al snel duidelijk dat we een tentoonstelling wilden organiseren over dit bedrijf."
De ijzergieterij in Laag-Keppel werd in 1794 opgericht nadat de eigenaren bij de voorloper van het bedrijf, de Rekhemse IJzermolen, door de omwonenden werden belemmerd in hun bedrijfsvoering. Ze verplaatsten de gieterij daarom naar Laag-Keppel en bouwden een watermolen in de Oude IJssel. Met de watermolen werd ijzeroer gewonnen dat als erts in de gieterij werd gebruikt. In 1983 kwam er een eind aan het bedrijf nadat het nog een paar jaar als museum had gefungeerd.
Drinkbak voor het vee
Sinds begin dit jaar is Dokter, samen met Theo Strijker en Gerrit van Braak, bezig geweest met de voorbereidingen voor de tentoonstelling. "Ik kende als inwoner van Hoog-Keppel een aantal oud-medewerkers van de gieterij want vroeger werkte het halve dorp daar. Een aantal van hen had zelf voorwerpen of foto's in bezit die we mochten gebruiken. Bij het Gelders Erfgoed en het Gelders Archief vonden we documenten, papieren, foto's en verhalen terug over de 200-jarige geschiedenis van het bedrijf. Geweldig dat bijvoorbeeld patentaanvragen en oude krantenknipsels bewaard zijn gebleven."
De producten die het bedrijf heeft voortgebracht, vond de organisatie terug bij de DRU Cultuurfabriek in Ulft, het Openluchtmuseum in Arnhem en Museum Smedekinck in Zelhem. 'Voor de komst van kunststof was gietijzer een veelgebruikte basis voor gebruiksgoederen en sierwerken. Je kunt het je bijna niet voorstellen maar er staan hier echt de meest uiteenlopende producten tentoongesteld. Een poffertjespan, onderzetter, ketel, paraplustandaard, haardplaat of drinkbak voor het vee. Dat werd vroeger allemaal van gietijzer gemaakt. Maar ook kogels, deurklinken, kolenbakken, tuinmeubilair, lantaarnpalen en de bekende dakramen die het bedrijf produceerde. De vertegenwoordigers verkochten dakramen met bijpassende dakpannen', somt Dokter de collectie op.
Concertgebouw Amsterdam
In de hoogtijdagen van de gieterij kreeg het bedrijf de opdracht om de zuilen voor de balustrade van het Concertgebouw in Amsterdam te maken. Een mooie opdracht voor het Achterhoekse bedrijf want de zuilen werden aangekocht voor fl. 51,60 per stuk is te lezen op een bewaard document. Ook kreeg het de opdracht een tuinbankje te maken dat nu in het Witte Huis in Washington staat. "Dat is toch echt heel bijzonder", vertelt een enthousiaste Henny Dokter. "Op het kerkhof hier rondom de kerk vind je ook veel grafzerken van ijzererts terug. Uniek op de Nederlandse kerkhoven." Het meest bijzondere voorwerp van de tentoonstelling is volgens de organisator toch wel een gietijzeren versie van het wapen van Nederland. "Die werd tijdens de oorlog stiekem gemaakt en verkocht en de opbrengst ging dan naar het verzet. Dat we er een hebben weten te bemachtigen maakt de tentoonstelling compleet."
Hard werken voor weinig geld
De opening van Iezer langs de Olde Iessel werd in het eerste weekend van juli verricht door wethouder Engels en de kinderen van de laatste directeur Van der Hardt Aberson. Daarbij waren ook veel oud-werknemers en de laatste bedrijfsleider de heer Ten Holt aanwezig. "Heel bijzonder voor die mensen", blikt Henny Dokter terug. "Er was vroeger altijd een negatief beeld van arbeiders van de gieterij. Het was vies en zwaar werk, hard werken voor weinig centen. Maar dat was de buitenkant want in feite waren het natuurlijk noeste arbeiders die geweldig konden samenwerken. Ze moesten ook wel want het werk was niet zonder gevaar. De oud-medewerkers haalden hier samen weer herinneringen op aan hun arbeidzame leven en kregen erkenning van de overige bezoekers. Mooi om te zien."
Indruk in beeld en geluid
Behalve documenten en voorwerpen geeft de tentoonstelling ook in beeld en geluid een indruk van de gieterij. In de filmzaal achter in de kerk worden continu films getoond van de hut zoals de ijzergieterij in de volksmond werd genoemd. De bezoeker krijgt niet alleen een indruk van de lange geschiedenis maar ook van hoe het eraan toe ging op de werkvloer. Met een geluidscollage is bovendien getracht het geluid in de gieterij na te bootsen. De tentoonstelling Iezer langs de Olde Iessel is nog tot en met 30 augustus iedere zaterdag en zondag te bezoeken van 12.00 tot 17.00 uur in de Dorpskerk, Burgemeester Van Panhuysbrink 1, in Hoog-Keppel.
www.achterommetjes.nl
www.dorpskerkhoogkeppel.nl
