Wind- en zonne-energie moeten ervoor zorgen dat kolencentrales dicht kunnen. Foto: Liesbeth Spaansen
Bronckhorst: 'Met windmolens schonere lucht, dat is belangrijk voor de gezondheid'
BRONCKHORST - Gemeente Bronckhorst hield in de voorbije weken drie zogeheten expert meetings over windenergie. Steeds met een ander hoofdthema. Tijdens de eerste (online) expert avond in december was dat windenergie en participatie; de tweede was vorige maand waar het landschap centraal stond en op 10 februari ging het over de gezondheidsaspecten. Gemeente Bronckhorst reageert op vragen die bleven bestaan.
Door Henk Klein Holte
Er waren kritische kijkers die de onafhankelijkheid van de experts die aan het woord kwamen betwistten. Waren zij echt expert op het gebied of goed ingelezen mensen van adviesbureaus, door de gemeente ingehuurd om informatie te verstrekken?
‘Tijdens de expertavonden gaat het niet om een debat tussen voor- en tegenstanders. Een onafhankelijke expert wordt aan het woord gelaten. We hebben experts gevraagd met expertise op het onderwerp en/of met deskundigheid uit de praktijk. Zij spreken vanuit een onderzoeksinstituut (Wageningen Universiteit en Commissie m.e.r.), een overheidsinstantie (GGD en Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed) of een advies- of koepelorganisatie (Energie Samen en Wing). Onafhankelijk, zonder een directe link met de gemeente Bronckhorst. Hierbij is er geen sprake van enige belangenverstrengeling. Alle sprekers hebben zelf de presentaties voorbereid en de vrijheid gehad om hun kennis te delen. Over de inhoud zijn geen afspraken gemaakt.'
Een ander gevoel dat ontstond bij de bijeenkomsten is dat er hoe dan ook windmolens komen in Bronckhorst, omdat de gemeente nu eenmaal haar opgave van de energietransitie voor 2030 wil realiseren. Maar is er dan wel (voldoende) aandacht voor nieuwe ontwikkelingen, mogelijke alternatieven en de uitkomsten van recente onderzoeken naar gezondheidsrisico's?
‘De expertavonden zijn onderdeel van een breed en zorgvuldig proces. Bronckhorst is in opdracht van de raad aan de slag om lokale voorwaarden voor windmolens op te stellen. Daarbij gaan we op allerlei manieren in gesprek met de samenleving. Eind 2020 hebben we alle huishoudens van Bronckhorst een uitnodiging gestuurd voor het meedoen aan een enquête. Daarnaast voert een onderzoeksbureau op dit moment verdiepende gesprekken met verschillende Bronckhorster organisaties. Zo willen we komen tot duidelijke kaders voor participatie, gezondheid en landschap bij toekomstige windinitiatieven.'
Maar kan de gemeente ook garanderen dat er gekozen wordt voor een oplossing die geen gezondheidsschade voor inwoners/omwonenden zal opleveren?
‘Het afbouwen van energie uit kolen, olie en gas zorgt ervoor dat de lucht schoner wordt. Dat is belangrijk voor onze gezondheid. Na roken vormt luchtvervuiling op dit moment een van de grootste risico's voor de volksgezondheid. Wat uit de expertavond over gezondheid naar voren komt, is dat verschillende factoren een effect kunnen hebben op de ervaren hinder. Akoestische, visuele, contextuele én persoonlijke factoren spelen allemaal samen een rol. Ook van invloed bij de gezondheidsbeleving zijn het serieus nemen van de zorgen, directe inspraak en mede-eigenaarschap van omwonenden. Het uitsluiten van (in)directe gezondheidseffecten van windmolens is daarbij onmogelijk. Wel kan overlast zo veel mogelijk beperkt worden door de juiste toepassing van wet- en regelgeving, zorgvuldige maatregelen en passende maatwerkoplossingen.’
‘In Nederland gelden er geluidsnormen voor windmolens. Deze wetgeving is landelijk vastgesteld op basis van adviezen van het RIVM. We werken zelf aan een voorstel aan de gemeenteraad voor een kader voor windenergie. Met aanvullende, lokale voorwaarden rond participatie, gezondheid en landschap. De uitkomsten van de enquête, de verdiepende gesprekken en de expertavonden zijn hier input voor. We nemen de overwegingen vanuit de GGD ook mee, zoals het belang van participatie, het hanteren van een afstandsnorm en het toepassen van een stilstandsvoorziening. Maar hinder kan nooit geheel uitgesloten worden. Daarom is een milieueffectrapportage zo belangrijk. Een onafhankelijk en integraal onderzoek, dat de gezondheidseffecten doorlicht en ook toetst aan het gemeentelijk kader.’
Er zijn duidelijk zorgen om de gezondheidseffecten bij windturbines. Zo is er bijvoorbeeld een onderzoek van Jan de Laat (LUMC) onderweg waarin onder meer zou staan dat (laag-frequent) geluid negatieve invloed heeft op de gezondheid van omwonenden, binnen een straal van minder dan tien maal de masthoogte. Laat Bronckhorst dat meewegen?
'Zoals aangegeven, is bij een mogelijk windinitiatief in de toekomst een uitvoerig m.e.r.-onderzoek verplicht. Wij laten in algemene zin de inhoudelijke en wetenschappelijke analyse van publicaties, adviezen en bevindingen rond windenergie en gezondheid over aan de daarvoor in het leven geroepen instanties. Wel zullen we adviezen van het RIVM en de besluiten hierover vanuit het Rijk uiteraard meenemen in de kaderstelling voor wind.'
Volgens De Laat zou 1 tot 1,5 kilometer afstand tot de woning -afhankelijk van de hoogte van de windmolen een veilig marge kunnen zijn. Klopt het dat nergens in Bronckhorst aan die marge kan worden voldaan?
‘Die vraag is niet aan de orde. We baseren ons niet op het nog niet gepubliceerde, mogelijke advies van een onderzoeker.’
Kan het zijn dat er bij Bronckhorst sprake is van een tunnelvisie op het gebied van windenergie, waardoor men -vooralsnog- niet gevoelig is voor nieuwere inzichten omtrent de gezondheidsaspecten door het geluid van windturbines? En hoe zit het met alternatieven voor ‘wind’?
‘Met maximale energiebesparing en een volledige benutting van het potentiële dakoppervlak met zonnepanelen zijn we er in 2030 nog niet. Zowel zonneparken als windmolens zijn in 2030 nodig om in de eigen energievraag te voorzien en om onze gemeentelijke energie-ambities waar te maken. We zetten voor de doelstelling om energieneutraal in 2030 te zijn alle mogelijke, duurzame bronnen in. Uit de bodem, het water, biomassa, wind en de zon. Dit ziet men terug in de Bronckhorster energiemix.'
‘Daarnaast plaatst het traject van de Regionale Energiestrategie (RES), waarin elke regio haar keuzes aangeeft voor grootschalige, duurzame stroomopwek, ons nu voor een uitdaging. Door op tijd zelf kaders op te stellen houdt de gemeente regie en kunnen we de belangen van inwoners beter bewaken. Daarmee is Bronckhorst ook voorbereid op de Achterhoekse RES 1.0. De indruk bestaat dat we in Nederland de opgave (het opwekken van duurzame stroom) al hebben bereikt. Nederland loopt in Europees verband achter en haalt volgens het Planbureau voor de Leefomgeving bij huidig beleid haar eigen klimaatdoelstellingen niet.'
Liggen er al afspraken/contracten met initiatiefnemers voor windturbines in Bronckhorst?
‘Nee, er zijn geen afspraken of contracten. Tot 2022 werken we niet mee aan windinitiatieven.'
Dus er is nog geen enkele initiatiefnemer bekend en er is ook geen marktpartij/projectontwikkelaar die al grond heeft verworven om een windturbine te plaatsen?
'Uiteraard zijn we op de hoogte van de wensen van landgoed Keppel. Het landgoed heeft samen met Green Trust een voorlopig plan ingediend bij Doetinchem. Zij hebben echter geen plan bij de gemeente Bronckhorst in procedure gebracht. Of er markpartijen of projectontwikkelaars zijn met een grondpositie, is ons niet bekend.'
Van plannen elders in het land is het bekend dat een percentage omwonenden is gaan verhuizen vanwege de geluidshinder die een negatief effect op de gezondheid (mogelijk), maar in ieder geval op het welbevinden bleek te hebben. Zou Bronckhorst dat effect eventueel op de koop toe nemen?
‘De ambities van de gemeente en het Rijk zijn groot. De kolencentrales gaan in 2030 dicht en voor onze huizen, verkeer, bedrijven en industrie gebruiken we steeds minder aardgas en olie en steeds meer elektriciteit. We zoeken naar een realistische mix van energie om die elektriciteit groen te kunnen opwekken. Gemeenten hebben nu de kans om daar zelf voorwaarden aan te verbinden om de hinder zoveel mogelijk te voorkomen. De gemeenteraad van Bronckhorst neemt uiteindelijk een besluit over lokale voorwaarden voor wind vanaf 2022. Het is aan de raadsleden de uitkomsten van dit proces zelf te duiden en hier een afweging in te maken.’