Vorden herdenkt zijn bevrijders: ‘Absolutely wonderful’

VORDEN - Op vrijdagavond 8 januari 1943 werd een in het Engelse Waddington opgestegen bommenwerper, die onderweg was naar Duisburg, door Duitsers neergehaald boven Hackfort. Alle zeven bemanningsleden verloren het leven. Zaterdag 2 april 2022 is vlakbij de plek waar de Lancaster crashte een herdenkingsmonument onthuld door nabestaanden uit Canada en Groot-Britannië. Ze waren tot tranen toe geroerd.

Door Sander Grootendorst

Burgemeester Marianne Besselink, die samen met Maria Vance, Hugh Stephenson en Gail Turgeon het doek had verwijderd – waarna het kleine maar fijne monument zichtbaar werd – was er in haar toespraak specifiek op ingegaan, op de emoties. Ze richtte zich tot de nabestaanden: “We herdenken de levens van de gesneuvelden 77 jaar nadat de oorlog is afgelopen. Zozeer zit die oorlog nog in ons systeem. Zoveel impact heeft die oorlog op jullie families en op onze samenleving.”

“Mensen die hier langslopen, met hun hond, in de zon, worden voortaan steeds weer herinnerd aan wat er gebeurd is,” zei Besselink. “We hadden gehoopt dat we ons oorlogen alleen nog maar zouden herinneren, dat we alleen nog zouden terugdenken. We hadden niet gewild dat we opnieuw met een oorlog zouden worden geconfronteerd, hier niet veel kilometers vandaan.” Dat maakt volgens Besselink het koesteren van herdenkingsmonumenten “in deze indrukwekkende tijd” nog belangrijker.

“Helaas is gebleken dat vrede niet vanzelfsprekend is”, benadrukte ook Wout Dekkers, initiatiefnemer van het project. Hij vertelde dat het ontstond nadat hij Robert Ellenkamp had ontmoet, schrijver van een boek over Vorden in de oorlog. “We besloten we met z’n drieën – de derde was Freerk Boekelo – op zoek te gaan naar de nabestaanden.” Sommigen, met name de familie van bemanningslid Maxwell Stephenson, waren al jaarlijks bij de Dodenherdenking in Vorden aanwezig. “Inmiddels hebben we ze allemaal achterhaald.” Gail Turgeon is een nicht van bemanningslid Dick Foote en Mary Vance is de dochter van de zus van Patrick Brogan. Dekkers: “Zo jong als deze militairen waren… Ze hebben hun leven gegeven voor de vrijheid en dat betekent voor de nabestaanden heel veel.”

Op de Ginkelse Heide bij Ede trof Dekkers diverse herdenkingsstenen aan, hij vond dat er ook op Hackfort een zou moeten komen. Voor de financiën riep hij de hulp in van Peter van der Meij, die bezig was met het organiseren van een wandeltocht voor Canadese nabestaanden langs diverse plaatsen waar hun vaders of ooms gevochten hebben. De wandeling van Vorden naar Almen staat gepland op 11 september en er lopen ook honderden Nederlanders mee, zei Van der Meij. Over de achtergrond: “Het is een pelgrimstocht voor kinderen die hun vaders nooit hebben begrepen. Waarom waren dat vaak geen vriendelijke vaders? Ze droegen de oorlog in zich, sommigen hebben wel drie jaar gestreden. Vergeet niet dat er 270.000 Canadese geallieerden waren, van wie er 100.000 gewond raakten. 37.000 zijn er omgekomen.”

En elk van die 37.000 verdient het om herdacht te worden. Dat was zaterdag de boodschap bij het “bescheiden monument”, zoals Dekkers het betitelde. Het bedrijf Weulen Kranenbarg leverde de grote steen, Oldenhave deed het smeedwerk, Natuurmonumenten stelde de grond ter beschikking. Na het gesproken woord zette Harmonie Vorden het Canadese en Britse volkslied in, waarna Dekkers de bijeenkomst afsloot.

Eigenlijk was alles voor 2 april 2020 gepland geweest – toen was Vorden vijfenzeventig jaar bevrijd –, maar de pandemie gooide roet in het eten. Twee jaar later, op een kille zaterdag in 2022, werden alsnog de namen van de zeven gesneuvelden vereeuwigd. “Ik vind het prachtig,” zei de Engelse Mary Vance, die met haar dochter Julia aanwezig was. “Zoveel werk als eraan is besteed, zoveel aandacht. Absolutely wonderful. We zijn van plan in juni hier weer naar toe te gaan en dat zal niet de laatste keer zijn.”

Twintig gezichten

De foto’s van de twintig in Vorden omgekomen geallieerden zoals ze zaterdag bij de kerk stonden opgesteld. Foto Wout Dekkers

Na de plechtigheid aan de Kruisdijk werden de gesneuvelde bevrijders in de Dorpskerk en op de begraafplaats herdacht, met weer een belangrijke rol voor de Harmonie. Foto’s van de twintig geallieerden die in de toenmalige gemeente Vorden zijn omgekomen, stonden opgesteld op het pleintje bij de kerk. Scholieren en kinderen van de scoutinggroep droegen de foto’s de kerk in en plaatsten ze op houten standaards. Toen de namen werden voorgelezen, legden ze klaprozen bij de foto’s. De foto’s zijn daarna overgedragen aan het 4 mei-comité.
Van de kerk ging het gezelschap met bussen op weg naar de begraafplaats. De kinderen plaatsten de foto’s bij de graven en bij elk graf kwamen bloemen en een Canadese of Britse vlag. Gail Turgeon droeg het gedicht Last words of an airman van Clara Bernhardt voor. Met The Last Post, uitgevoerd door trompettist Dick Boerstoel, kreeg deze bijzondere dag voor Vorden een passend slot.

Maar het herdenken gaat voort. De foto’s worden elk jaar op 4 mei weer bij de graven geplaatst. En er is een boek: De twintig geallieerde gezichten van Vorden, samengesteld door Freerk Boekelo en Robert Ellenkamp. Te koop bij de Bruna of te bestellen via omkijkpunt.nl.

Freerk Boekelo en Robert Ellenkamp vereeuwigden de twintig slachtoffers in een boek. Foto: PR