Betekenisvolle onthulling informatiebord Joodse begraafplaats

VORDEN – De Joodse begraafplaats in Vorden. Diep verscholen in een bosgedeelte langs de Kamperhuizerweg, een klein zijweggetje van zand van de Wildenborchseweg nabij boerderij ‘t Lange End. In 1934 vond op deze begraafplaats de laatste begrafenis plaats. De in Hilversum overleden Anna van Win-Wertheim vond haar laatste rustplaats naast haar enige dochter Eliza Meijer die hier 23 jaar eerder begraven werd. De begraafplaats raakte in de laatste decennia wat overwoekerd door de natuur maar kreeg enkele jaren geleden een grote onderhoudsbeurt van de gemeente Bronckhorst en werd tot gemeentelijk monument verklaard.

Door Jan Hendriksen
en Boukje Tijhuis

Burgemeester Marianne Besselink van de gemeente Bronckhorst onthulde woensdagmiddag 8 juni samen met nakomelingen van de families Philips en Windmuller die er begraven liggen, een informatiebord op de Joodse begraafplaats. Dit initiatief van de Oudheidkundige Vereniging Oud Vorden kwam tot stand in samenspraak met het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap in de persoon van Eduard Huisman, consul-beheerder Joodse begraafplaatsen in Nederland en Theo Janssen, begraafplaatsbeheerder van de gemeente Bronckhorst. De onthulling gebeurde in bijzijn van familie, omwonenden, vertegenwoordigers van de Joodse gemeenschap, het bestuur en de werkgroep Oud Vorden, en andere betrokkenen. De regen vormde met tussenpozen een passend decor. Broer en zus Hans en Sylvia Heimans uit Diemen en Veenendaal en Manja Windmuller uit Alphen aan de Rijn waren met hun echtgenote(n) voor deze bijzondere gebeurtenis speciaal naar Vorden gekomen, naar de graven van hun overgrootouders en betovergrootouders. Na het welkomstwoord van voorzitter Frank van Setten van Oud Vorden en speeches van burgemeester Besselink, de Joodse consul Huisman, en de familieleden zelf, was de eer aan Hans Heimans en Manja Windmuller om het zwarte doek met de Davidsster van het bord te verwijderen. De burgemeester scande als eerste gebruiker de QR-code op het informatiebord. Daarmee kwam ze rechtstreeks op de pagina ‘Vroegere Joodse gemeenschap Vorden’ op de website www.oudvorden.nl, waarvan ze via haar mobiele telefoon de eerste alinea’s voorlas aan de aanwezigen. Deze speciale pagina is voor iedereen toegankelijk, niet alleen voor leden, net als overigens de gehele website van de oudheidkundige vereniging.

Bekendheid
Oud Vorden vond het belangrijk om meer bekendheid te geven aan de Joodse Vordenaren uit de 19e en begin 20e eeuw. “In 2019 organiseerden wij als oudheidkundige vereniging al een lezing voor ruim 140 belangstellenden; gevolgd door artikelen in ons verenigingsblad Vordense Kronyck en op onze facebook-pagina, waarop veel positieve reacties kwamen. Het nu geplaatste informatiebord is een mooie afronding van het project, waarmee we deze bijzondere groep mensen uit de vergetelheid hebben willen halen”, zo verklaarde initiatiefnemer Boukje Tijhuis, bestuurslid van Oud Vorden.

Kerkelijk
Rond 1875 kochten de Vordense joden het stukje grond aan de Kamphuizerweg als begraafplaats. Aan het eind van het middenpad bevond zich toen een metaheerhuisje waarin de plechtigheden (rituele wassing en het opzeggen van gebeden) voorafgaand aan de begrafenis plaatsvonden. Hierin bevonden zich twee schragen, een plank en een draagbaar; dit huisje moet na 1950 afgebroken zijn. Kerkelijk vielen de Vordense joden eerst onder de joodse gemeente Lochem maar in 1882 werd Vorden als zelfstandige Joodse gemeenschap erkend. Dit betekende dat er minimaal tien volwassen joodse mannen aanwezig waren om een zogenaamde minjan te vormen, een noodzakelijk aantal om een gebedsdienst te houden. In Vorden werden de godsdienstoefeningen bij één van de leden thuis gehouden. Voor echt feestelijke diensten buiten de wekelijkse Sjabbat ging men terug naar de sjoel (synagoge) in Hengelo Gld. waar men ook de families of andere joden kon treffen. Eind negentiende eeuw vertrokken veel mensen in Nederland van het platteland naar de stad, zo ook de Joden uit Vorden. In 1930 vertrok het laatste Joodse gezin. Kort daarna werd de joodse gemeente Vorden officieel opgeheven en weer bij Lochem gevoegd. In samenspraak met het Nederland-Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK) verzorgt de gemeente Bronckhorst het onderhoud van de begraafplaats. In 2015 heeft de gemeente Bronckhorst de begraafplaats aangewezen als gemeentelijk monument.

Wanneer en waar
Het informatiebord beschrijft wie er begraven zijn en wanneer, waar de Joodse Vordenaren woonden en werkten, hoe zij hun religie beleefden en hoe de ooit zelfstandige Joodse gemeente in Vorden ontstond. De tekst van het bord is ook te vinden op de genoemde pagina ‘Vroegere Joodse gemeenschap Vorden’ op de website van Oud Vorden. Men vindt er ook een artikel over de drie Joodse families die in Vorden het beeld van de Joodse kerkelijke gemeente vormden. Beschikt men over informatie, foto’s of ander beeldmateriaal over de Joodse Vordenaren van weleer, dan hoort de Oudheidkundige Vereniging Oud Vorden dat graag via het e-mailadres: info@oudvorden.nl.

www.oudvorden.nl